Бұл – осы мақаланың кейіпкерінің басты ұраны.
Бір жылдан бері осы бір іскер азаматпен 3-4 рет жолыққан едік. Қарапайым ашық мінезді, кішіпейіл көргенді жігіт. Сөйлегенде адамды бірден баурап, өзіне тартып алатын қасиеті бар екен. Ақтөбе қаласында орналасқан отандық жол салушы «АССАНА ДОРСТРОЙ» компаниясының директоры Махамбет Салимовпен әңгіме-дүкен құрғаннан кейін осындай ойға келдім. Махамбет орыс мектебінде оқыса да қазақша еркін, шешен сөйлейді екен. Оның басты қасиеттерінің бірі – мемлекетшілдігі. Күрделі кәсіппен айналысып жүргендіктен болар, артық сөзге жоқ. Не айтса да орнымен сөйлейді. Қалжыңға да кет әрі емес екенін байқап қалдық.
5 тамыз күні Ақтөбеден Қандыағашқа бет алдық. Мақсатымыз Қандыағаштан Жемге (Ембі) қарай төселіп жатқан асфальтты жол торабын көзбен көріп қайту болатын. Ол жолдармен бірінші рет жүргендіктен, басында қызық көрінгенімен артынан осындай танкдромнан айырмашылығы жоқ шоқалақ-шоқалақ жолдармен қанша уақыттарын зая кетірген төзімді жерлестерімнің сабырларына қайран қалып, әрі-бері шайқалған көліктің ішінде қалың ойға шомып отырдым. Қыр, жондары аралас ұшы-қиыры көрінбейтін дарқан далама көз тастап отырып, осы өлкенің әрбір миллиметр жері үшін табан тіреп, басқыншылармен қасық қандары қалғанша арпалысып өткен атадан аршылан туған аталарымыздың сұлбалары көз алдымнан өте берді. Сол бабаларымыздың қайраттылығына еріксіз қайран қаласың. Мыңдаған шақырымдарды ауыр қару-жарақтарымен ат үстінде күн-түн демей, ұрпақтары үшін ерінбей жалықпай жүріп өтті емес пе? Ал біз желден жүйрік шетелдік машиналармен жүріп шаршадық дейміз.?! Қош сонымен, мақсат етіп келген жолға да жеттік. Кеңес өкіметі төсеген асфальттан түк те қалмапты. «Жол азабын жүрген біледі» дегендей, жаңадан төселген сапалы жолмен лезде Қандыағашқа жетіп барған едік. Әрмен қарайғы жолдың сиқын көргенде еріксіз бас шайқайды екенсің. Қазіргі шынайы көріністерін суретке, видеоға түсіріп алғанды жөн санадық. Өйткені, ертең жол салынып біткеннен кейін түсірген видео аса шынайы болмас еді. Жолдың қазіргі күйінің қандайлығын көрсету арқылы ертең аяқталар жұмыстың қандай қиындықпен салынғанын қалың көпшіліктің назарына ұсыну болатын. Бұл облыстық ішкі жолдарға жатады екен. Жол салушылардың ерен еңбектерін де көпшілікке таныстыруды ойға алған едік.
Қазіргідей алмағайып заманда еститініміз кілең көңілге кірбің түсіретін жағымсыз оқиғалар. Сол себепті де ел игілігі үшін еңбек етіп, аз сөйлеп, көп іс тындырып жүрген еңбек адамдарының ерлікке пара-пар ерен еңбектерін жазып, жастарға үлгі-өнеге ретінде насихаттау қалам ұстаған азаматтардың басты міндеттерінің бірі болмақ.
«АССАНА ДОРСТРОЙ» компаниясының дәстүрге айналып бара жатқан тағы да бір үлгілі істері бар. Жұмыстары аяқталып, көңіл күйлері көтеріліп, еңселерін тіктеп, есеп-қисаптарын екшеп, түгендеп болғаннан кейін еңбекте үздік шыққан жұмысшыларға темір тұлпар сыйлайды екен.
Өткен жылы 8 машина мініп, еңбектері еленген жұмысшылар қатты қуаныпты. Бұл да айналасындағы кәсіпкерлерге үлгі екенін көрсететін игі дәстүр. Аптап ыстықта, ышқына соққан желдің өтінде жүріп жұмыс жасау аса қажырлылықты талап етеді.
Қазіргі таңда 1300 жол салушылар қызмет жасап жатыр. Техникалары да жеткілікті екен.
100 жеке ауыр машиналарына қоса 300-дей көлік жалдайды. Бұл айтуға оңай болғанымен, осыншама жұмыстарды жүргізу де оңай емес екенін бірі түсінсе, бірі түсінбейді. Жолдың азабын көріп келе жатқан қарапайым халық әлі де сене қоймайтындай, «шынымен жол салынып жатыр ма?» деп тосырқап қарайды. Кері келе жатқанда жолдың жиегінде бұзылып тұрған машинаның моторына үңіліп төрт жігіт тұр. Жанынан өтіп бара жатқан бізді тоқтатып, бинт сұрады. Бірінің қолынан қан саулап тұр екен. Бинт, йод, пластырь беріп, әрі қарай жылжи бердік. Рақметтерін айтып қала берді. Осындай келеңсіз көріністер әдетке айналып кеткені көрініп тұр. Жолдың қолайсыздығына әбден көндіккен екен. Көліктері де ескі, салдыр-күлдір етеді.
«Мәскеу бірден салынған жоқ» дегендей, Көлік министрлігі де әйтеуір жолдарға көңіл бөле бастапты. Жол салушы мекемелердің көкейлерінде сан сұрақ та бар... Неге министрлер мен әкімдерді жиі ауыстырып жатады деген... Халықтың көңілінен шыға алатын жобалармен келеді де, оларын іске асыру үшін уақыт керек қой. Енді қолға ала бастағанда басқа жаққа ауыстырып жібереді. Сөйтіп, дұрыс жобалар іске аспай қалады. Сосын «ана министр, мына әкім, түк жұмыс жасаған жок» деп кінәні арта саламыз! Сондықтанда жаңа тағайындалған әкімдерге уақыт берген дұрыс дейді еңбекші қауым өкілдері. Олар саяси жағынан емес, күнделікті өмірде өздерінің бастан кешкен жағдайларынан айтып жатыр! Басшылық ауысқан сайын жұмыстарымызға да кедергі болады дейді. Орысша айтқанда «Каждый метло по своему метёт» болып тұр.
Қандыағаш – Жем (Ембі) жолы орташа жөндеу жолына жатады екен. Кеңестік дәуірден қалған көненің көзіндей әбден тозығы шыққан жолдарды жөндеу де оңай шаруа емес екенін көзбен көрген соң, ойды ой қозғайды емес пе? Осындай жолдарды салып жатқан мекемелердің жұмыстарын көріп жүрміз. Ескі асфальтты қырып тастап, тегістеп, жаңа асфальт төсейді. Бұлардың әдістері қандай екен деп салыстыра қарасақ, бөлектеу екен. Ескі асфальтты қырып тастамайды, қайта тістері сойдиған бетон араластырғыштарға ұқсайтын салмақты ауыр трактормен 40 сантиметрге дейін уатып, арнайы жоғары сапалы цементпен қиыршық тастарды (щебень) сумен араластырып, артынша ауыр темір доңғалақты трактормен таптап тегістеу жұмыстарынан кейін 7 сантиметр ірі қиыршық тас араласқан асфальт төсейді. Соңында ұсақ тастары бар 6 сантиметр асфальт төселеді екен. Сонда шамамен 30-40 сантиметр болады. Бұл – орташа жолдардың биіктігі. Ал республикалық жолдардікі 65 сантиметр екен.
Былтыр күзде «АССАНА ДОРСТРОЙ» компаниясының директоры Махамбет Салимовтан сұхбат алғанымызды жоғарыда айттық. Ол кезде кең көсіліп сөйлеп еді. Бұл жолы ашыла қоймады. Себебін кейіннен түсіндім. Ол кезде жолды аяқтап, ашылуын күтіп отырған еді. Көтеріңкі көңіл күй бар дегендей... Бұл жолы «арық сөйлеп, семіз шығу» принципін ұстанғанын байқадым.
Жұмыстың басты кедергілеріне тоқталсақ.
1. Тәжірибелі көлік айдаушылар жетіспейді.
2. Алып трактор жүргізушілеріне де зәру.
3. Асфальт төсеушілер (укладчик) де жетіспейтін көрінеді.
М.Салимов өзі техникалық жоғары оқу орындарына барып, үгіт-насихат жұмыстарын жүргізіп тұрады екен. 40 шақты студенттен 3-4-і ғана қызығушылық білдіреді дейді. «Неге техникалық оқуды қаладыңдар?» – деген сұраққа студенттер «Ата-анамыздың кеңесімен түстік» деп жауап береді екен. «Оқуды бітірген соң қандай жұмыс жасайсыңдар?» деген сұраққа көпшілігі «қалада қалып, бұйырған жұмысты жасаймыз» дейтін көрінеді.
Елдің қарқынды дамуы жолдардың сапасына да көп байланысты екенін ескеруіміз керек.
Аптап ыстықта, аңызақ жел өтінде жұмыс жасап жатқан еңбек ерлерінің ерен жұмыстарын елеп, үлгі-насихат үшін мемлекет тарапынан марапатталып тұрса деген ұсынысымыз бар. Қалай десек те, мемлекеттің тұрақтылығы дұрыс идеология мен қалың халықтың тұрмыс-тіршіліктеріне байланысты екенін естен шығармау керекпіз.
Көмекші болып видеоға түсіріп жүрген кіші кәсіпкер, осы жолдардың азабын көріп жүрген Олжас Шарипов ініме де Алла разы болсын дейміз.
Аманкелді ЖҰМАШҰЛЫ,
Алматы – Ақтөбе –
Қандыағаш – Жем
