«ҚазМұнайГаздағы» ханталапай

   «Мемлекет нашар менеджер» деген қанатты сөзі шындыққа айналып, биліктің жанармай құю станциялары желісін құрып, сол арқылы халықты арзан бензин, дизель, газбен қамтамасыз етемін деген жоспары ақыр аяғында желге ұшты. Сөйтіп,  «ҚазМұнайГаз» АЗС желісінің тарихы 60,5 миллиард теңгеге олигархқа сатылумен аяқталды. Оның себебі неде? Мәселенің анық-қанығынан хабардар дереккөз: «Кезінде мемлекеттің экономиканың барлық секторына дендеп енуі үлкен қателік болды. Көптеген бағыттарға есепсіз қаржы жұмсалды. Артынан олар экономикалық тиімсіз деп танылып, қаржылық есептері дәлел ретінде келтірілді. Нәтижесінде дисконтпен жекеменшік секторға сатылды. Бір қызығы, кезінде сол бизнестерді мемлекет есебінен жасатып алған адамдар, артынан арзанға сатып алған жекеменшік компаниялардың иелері болып шығып жатады. Осының айқын дәлелі – «ҚазМұнайГаз» АЗС желісі. Оны ұлттық компания 2000 жылдардан бастап құра бастады. «ҚазМұнайГаз Өнімдері», «Торговый дом «КазМунайГаз» еншілес ұйымдары ашылып, АЗС желісін кеңейту үшін инвестициялар құйылды. Сол кездегі «Торговый дом «КазМунайГаз» бас директоры Төлеген Бозжановтың ақпараты бойынша, бір жаңа станция тұрғызудың құны 500-900 мың доллардың аралығында болған. Ал 2019 жылы жеке қолға өтер алдында осы бизнесті мемлекет атынан басқарып отырған «KMG-Retail» фирмасы 301 жанармай бекетіне иелік етіп тұрды. Сатылар алдында бизнес тәуелсіз бағалаудан өтті. Deloitte жүргізген бағалау есебіне сай, бүкіл мемлекеттің еңбегі 59,9 миллиард теңгеге бағаланған.  «KMG-Retail» амортизацияның есепке кіруінен, 2017 жылдың қортындысы бойынша 1,5 миллиард теңге шығын көрсетті. Бірақ 2018-2019 жылдары өз станцияларын жалға беріп, содан жылына 3,4 миллиард теңге кіріс алып отырған. Сонысына қарамастан, АЗС желісі мемлекет үшін артық жүк деп танылып, 2019 жылдың 1 сәуірінде оны «Petro-Retail» жауапкершілігі шектеулі серіктестігі 60,5 миллиард теңгеге (сол кезде 163,3 миллион доллар) сатып алады. Ол компания аукционға небәрі 12 күн қалғанда құрылған. Электронды үкімет деректері бойынша, оның құрылтайшысы ретінде «Prime case» ЖШС, «East Trade Solutions» ЖШС, Бақыт Сағынтаева мен Руфат Ходжалақов көрсетілген. Ал Forbes мәліметі бойынша, «Prime case» ЖШС «Head Company» фирмасы Данияр Абулғазинге тіркелген. Данияр Абулғазиннің олигарх Тимур Құлыбаевтың талай жылдан бері бірге келе жатқан сенімді серіктесі екені белгілі. Әрі ол елдегі байлар рейтингінде 19-ы сатыны иеленіп отыр. Ал жекешелендіруден 2 жыл өткеннен кейін, Тимур Құлыбаевқа қарасты «Joint Technologies» фирмасы «ҚазМұнайГаз» АЗС желісіне иелік етіп, оның брендін тез арада «QazaqOil» деп ауыстырып жатқан «Petro-Retail» жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің құрылтайшылығына кіреді.  Осылайша, Тимур Құлыбаев іске асырған ұзақ мерзімді шахмат жүрісі 2021 жылы аяқталды. Оның негізгі кезеңі, яғни мемлекеттің долларларын шашып, болашақта жекешеленетін бизнестің базасын құрып алу 2009 жылы басталған еді. 12 жылдық операция кәсіпкер үшін керемет жемісін берді. Президент «Елбасының арқасында сұмдық байып кеткен адамдар пайда болды» дегенде осындай бақытты тағдыр иелерін меңзеген болатын», – дейді. Мұны: «Қазақша ханталапай», – демегенде, не дерсің?