Қазіргі заман – цифрлық технология мен әлеуметтік желілердің дәуірі. Ақпарат алмасу жылдамдағанымен, адамдар арасындағы тікелей қарым-қатынас әлсіреп барады. Аялдамада тұрған адамнан қажетті автобустың нөмірін сұрау кейбіреулер үшін қиындық тудырады. Жұмысқа орналасу барысында өзіңді еркін таныстыру да үлкен қиыншылыққа айналды. Ал телефон арқылы сөйлесу – көптеген жастар үшін шынайы фобия.
Бұл әлеуметтік үрдіс қоғам үшін қаншалықты қауіпті? Біз осындай күйге қалай түстік?
АДАМДАРМЕН СӨЙЛЕСУ НЕГЕ ҚИЫНҒА СОҚТЫ?
Соңғы онжылдықта коммуникация түрлері өзгерді. Бұрын танысу мен әңгімелесу табиғи түрде жүзеге асса, қазір адамдар байланыс орнату үшін мессенджерлер мен әлеуметтік желілерге көбірек сенім артады. Бұл байланыс орнатудың тиімді әрі ыңғайлы тәсілі болғанымен, тікелей қарым-қатынас дағдыларының әлсіреуіне әкелуде.
Мәселенің басты себептерінің бірі – адамдардың өзара сыннан қорқуы. Көпшілік «егер дұрыс сұрай алмасам ше?», «егер күлкілі көрінсем ше?» деген ойлармен өзін шектейді. Әлеуметтік желілерде тек өңделген, мінсіз бейнелер көрсетілетіндіктен, адамдар шынайы өмірде өздерін жеткізуге қымсынатын болды.
Сонымен қатар, жеке шекараларды сақтау қажеттілігі мен еркіндікті тым жоғары қою да әлеуметтік қарым-қатынасты қиындатуда. Қазіргі жастар арасындағы «ешкім менің жеке кеңістігіме кірмесін» деген ұстаным адамдар арасындағы жақын байланыстың әлсіреуіне әсер етеді.
БҰЛ ЖАҒДАЙДЫҢ САЛДАРЫ ҚАНДАЙ?
Тікелей қарым-қатынас азайған сайын, адамдардың эмоционалдық байланысы әлсірейді. Бұрын ортақ қызығушылықтар мен көзқарастар арқылы достық қарым-қатынас құрылса, қазір жаңа таныстық бастау қиындап кетті. Бұл жалғыздық пен әлеуметтік оқшауланудың көбеюіне алып келеді.
Жастардың жұмысқа орналасу барысында қиындықтарға тап болуы да осының айқын дәлелі. Өз қабілетін дұрыс таныстыра алмау, сұхбат барысында өзін еркін ұстай алмау – көпшіліктің ортақ мәселесі.
Бұл үрдіс отбасылық құндылықтарға да әсер етуде. Адамдар бір-бірімен ашық сөйлеспегендіктен, қарым-қатынас жасаудағы қиындықтар ажырасулардың артуына, жақындықтың әлсіреуіне әкелуі мүмкін.
МӘСЕЛЕНІ ҚАЛАЙ ШЕШЕМІЗ?
Қоғамдағы антисоциалдық мінез-құлықтың алдын алу үшін бірнеше қадам жасау қажет:
1. Қорқыныштан арылу. Бейтаныс адамдармен сөйлесу, сұрақ қою, пікір алмасу – қалыпты жағдай. Егер бір адам сізге «жоқ» десе, бұл сіздің жеке басыңызға қатысты емес екенін түсіну маңызды.
2. Әлеуметтік дағдыларды жаттықтыру. Күнделікті өмірде шағын қадамдар жасау арқылы сенімділікті арттыруға болады. Көшеде біреуге күлімсіреу, дүкендегі сатушымен шағын әңгіме өрбіту, қоғамдық орындарда әңгімеге араласу – қарапайым, бірақ маңызды дағдылар.
3. Технологияға тәуелділікті азайту. Әлеуметтік желілерді шынайы қарым-қатынастың баламасы ретінде қабылдамау керек. Нағыз байланыс көзбе-көз сөйлесу арқылы нығаяды.
4. Өзіңді дамыту. Кітап оқу, театрға бару, жаңа хоббилер табу – әлеуметтік ортаға араласудың ең жақсы әдістерінің бірі.
Біз өмірдің ағысын тоқтата алмаймыз, бірақ оған қалай бейімделу керектігін таңдай аламыз. Тікелей қарым-қатынас жасау дағдысы – адамның маңызды қабілеттерінің бірі. Оны дамыту арқылы біз өзімізді еркін сезініп, қоғамда өз орнымызды таба аламыз.
Қазіргі таңда басты мақсат – технологиялық жетістіктерді пайдалана отырып, адамдар арасындағы шынайы байланысты сақтап қалу. Себебі адам баласы тек әлеуметтік қарым-қатынас арқылы ғана толыққанды өмір сүре алады. Біз экранның арғы жағында емес, шынайы өмірде өмір сүру үшін жаратылдық. Адамның ең үлкен күші – байланыс орнату, шынайы қарым-қатынас жасау. Егер біз бір-бірімізге ашылып, қорқынышты жеңе білсек, қоғам да жылынып, жақсылыққа қарай өзгереді. Бейтаныс адамға күлімсіреп қараудан, қарапайым «Сәлем!» деуден бастайық. Бәлкім, осы кішкентай қадам біздің үлкен өзгерісіміздің бастауы болар.
Саяжан ҚАЙДАР
