Қазақстан энергетикалық ресурстарға бай ел болғанымен, энергияны тиімді пайдалану мәселесі стратегиялық маңызға ие. Қазіргі таңда әлемдік қауымдастық экологиялық тұрақтылыққа, төмен көміртекті экономикаға және энергия үнемдеуге баса назар аударып отыр. Қазақстан да бұл үрдістен тыс қалмай, энергия тиімділігі саясатын дамытуды және оны барлық салаға енгізуді басты міндеттердің бірі ретінде қарастыруда.
Энергия тиімділігі – бұл экономиканың барлық секторында ресурстарды оңтайлы пайдалану арқылы энергия тұтынуды азайту және шығындарды қысқарту. Қазақстанның 2023 жылы қабылданған «Жасыл экономика» тұжырымдамасы және 2050 жылға дейінгі стратегиясы елдің энергия тиімділігін арттыруға бағытталған нақты шараларды қарастырады. Бұл саясат индустрия, тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық, көлік, ауылшаруашылығы және басқа да салаларды қамтиды. Соңғы жылдары Қазақстанда энергия үнемдеуге қатысты бірқатар бастамалар жүзеге асырылды. Мысалы, өндірістік кәсіпорындарда жаңа технологияларды енгізу арқылы энергия шығынын 30%-ға дейін азайту көзделуде. Сонымен қатар, тұрғын үй-коммуналдық секторында энергиялық тиімді ғимараттарды салу және жылу оқшаулау жүйесін жақсарту жұмыстары жүргізілуде. «Ақылды» жарықтандыру жүйелерін енгізу нәтижесінде көшелер мен ғимараттардағы электр энергиясының шығыны 40%-ға дейін қысқартылды.
Үкіметтің 2025 жылға дейінгі энергия үнемдеу стратегиясы аясында бірнеше маңызды бастамалар қолға алынған. Біріншіден, заңнамалық база жетілдірілуде. Энергия тиімділігін реттейтін жаңа стандарттар мен талаптар бекітіліп, кәсіпорындар мен тұрғын үйлер үшін энергия тұтыну көрсеткіштері қайта қаралуда. 2027 жылға қарай барлық мемлекеттік мекемелер мен ірі кәсіпорындарда энергия менеджменті жүйесін енгізу міндеттелмек. Екіншіден, электр желілерінің тозуын азайту және шығындарды төмендету үшін заманауи цифрлық технологиялар енгізілуде. 2030 жылға қарай Қазақстанда электр энергиясын автоматтандырылған бақылау және есепке алу жүйелерінің үлесі 80%-ға жетуі тиіс. Бұл шаралар энергияны ысырап етуді азайтып, тұтынушыларға шығындарын оңтайландыруға көмектеседі.
Көлік секторында да бірқатар өзгерістер орын алуда. Электр қуатымен жүретін қоғамдық көліктер саны артып, жанармаймен жүретін көліктердің орнына экологиялық таза көлік түрлерін пайдалану үрдісі күшейіп келеді. Сондай-ақ, «жасыл» энергетиканы дамыту аясында күн және жел электр станцияларының қуатын арттыру жұмыстары белсенді жүргізілуде. Қазіргі таңда елімізде жаңартылатын энергия көздерінің үлесі 4%-дан асса, 2030 жылға қарай бұл көрсеткішті 15%-ға жеткізу жоспарланған.
Болашақта энергия тиімділігі саясатының негізгі басымдықтары ретінде өнеркәсіпте заманауи технологияларды қолдану, мемлекеттік және жекеменшік сектордың серіктестігін нығайту, халықаралық тәжірибені енгізу және экологиялық стандарттарды жетілдіру қарастырылып отыр. Бұған қоса, халық арасында энергия үнемдеу мәдениетін қалыптастыруға ерекше мән берілмек.
Энергия тиімділігі – экономикалық тұрақтылық пен экологиялық қауіпсіздікті қамтамасыз етудің маңызды факторы. Қазақстан бұл бағытта жүйелі реформалар жүргізу арқылы тұрақты дамуға қол жеткізуді көздейді. Бұл өзгерістер ел экономикасының бәсекеге қабілеттілігін арттырып қана қоймай, болашақ ұрпақ үшін таза әрі қауіпсіз орта қалыптастыруға да мүмкіндік береді.
Саяжан ҚАЙДАР
