Қазақстан цифрлық трансформация мен жасанды интеллект (ЖИ) саласында елеулі серпін алды. Мемлекеттік қызмет көрсетуден ауылдық байланысқа дейінгі әр салада цифрландыру өзгерістер енгізіліп, ЖИ экожүйесін дамыту үшін инфрақұрылым да кіріктелуде.
Президент Қасым-Жомарт Тоқаев цифрландыру мен жасанды интеллектіні Қазақстанның ұлттық стратегиялық бағыты ретінде айқындап отыр. Ол «жаппай цифрландыру – Қазақстанның ұлттық стратегиясы» екенін бірнеше рет атап өткен. Үкімет деңгейінде бұл бағытты жүзеге асыру үшін Премьер-министрдің қолдауымен Цифрлық штаб құрылып, мемлекеттік ақпараттық жүйелерді интеграциялау жоспары бекітілді. Жоспарда деректерді ортақ пайдалану, ақпараттық жүйелерді біріктіру және бюрократиялық рәсімдерді азайту секілді негізгі міндеттер қамтылған.
Қазіргі таңда электронды мемлекеттік көрсетілетін қызметтердің үлесі 90,4%-ға жеткен. Бұл цифрлық үкіметтің азаматтарға қызмет көрсетудегі кеңінен қабылданғанын көрсетеді.
Барлығы 1 448 мемлекеттік қызмет тіркелген, солардың көпшілігі онлайн қызмет ретінде қолжетімді.
Қызметтерді смартфон арқылы алу да кең таралған – шамамен 90,6% қызмет телефоннан қолжетімді, бұл процесті ыңғайлы әрі жылдам етеді.
Сонымен қатар, Қазақстанда 39 түрлі цифрлық құжат енгізілген, олар қағаз нұсқасын толық алмастыра алады.
Осы бағыт мемлекет басшысының стратегиялық жобаларының бірі болып табылады. Президент Қасым-Жомарт Тоқаев цифрландыруды ұлттық стратегия деп атап, оның әлеуметтік мәнін баса айтты:
«Жаппай цифрландыру азаматтарымыздың тұрмыс сапасын едәуір жақсартып, Қазақстанның орнықты ғылыми-технологиялық прогресіне берік негіз қалайды», - деді Президент.
Сонымен қатар, Тоқаев мемлекеттің көпшілік қызметінің цифрлық форматқа көшірілуі тиіс екенін атап өтті:
«Әрбір жаңа мемлекеттік қызмет көрсету ең әуелі цифрлық форматта жасақталуға тиіс. Бұрын ұсынылған мәліметтерді қайта сұратудың керегі жоқ», - деді Мемлекет басшысы.
ЖИ экожүйесінің дамуы: білім, заңнама және суперкомпьютер
Қазақстан жасанды интеллектіні дамытуда жүйелі қадамдар жасап келеді: заңдық база жасақталып, ІТ-кадрлар дайындалып, зерттеуге арналған инфрақұрылым күшейтіліп жатыр.
Бұл бағытқа ҚР Жасанды интеллект және цифрлық даму министрі Жаслан Мәдиев тікелей жетекшілік етеді. Оның айтуынша, ЖИ енді жай технология емес, елдің экономикалық болашағын айқындайтын стратегиялық секторға айналып келеді. Министр цифрлық саясаттың жаңа кезеңін былай сипаттады:
«Жасанды интеллект – экономиканың әр саласын түрлендіретін негізгі құрал. Бізге стратегия ғана емес, нақты өнім шығаратын, халықаралық деңгейде бәсекелесе алатын толыққанды ЖИ экожүйесі керек», – деді Мәдиев.
Министрлік ұсынып отырған бағыттар аясында:
Заңдық база: Парламент жасанды интеллект туралы заң қабылдады. Аталған құжат ЖИ-ді қауіпсіз етуге, жеке тұлғалардың құқықтары мен бостандықтарын қорғауға, сондай-ақ инновациялық дамуды ынталандыруға бағытталған. Бұған дейін бұл заң Мәжілісте қаралып, Сенатқа жолданған. Жоғары палата құжаттың жекелеген баптарын жаңа редакцияда ұсынып, кері қайтарды. 2025 жылғы 29 қазанда Мәжіліс депутаттары Сенат енгізген түзетулермен келісті. Жалпы бұл құжат елімізде алғаш рет жасанды интеллект ұғымын айқындап, оны қолдануды реттейді.
Сана мен кадр дайындау: Алдағы 5 жылда шамамен 1 миллион адамды ЖИ негіздеріне оқыту жоспары бар, ал бүгінде еліміздің 20 жоғары оқу орнында ЖИ-бағдарламалары енгізілген.
Халықаралық орталық: ALEM.AI халықаралық ЖИ орталығы ресми түрде 2025 жылғы 2 қазанда Digital Bridge 2025 форумында ашылды. Бұл орталық ЖИ зерттеулері мен инновацияларын дамытудағы басты хаб болуы күтілуде.
Суперкомпьютер: 2025 жылғы 9 шілдеде alem.cloud – Ұлттық суперкомпьютер орталығы іске қосылды. Бұл қуатты ресурстар мемлекеттік органдарға, ғылыми институттарға, университеттерге және стартаптарға қолжетімді. Суперкомпьютер ЖИ-модельдерді оқыту, тілдік модельдер құру, деректерді талдау сияқты міндеттер үшін қолданылады.
Қазақстандық суперкомпьютер әлемдегі ең үздік ТОП-100 қатарына кірді
Аlem.Cloud ұлттық суперкомпьютерлік кластері ресми түрде әлемдегі ең қуатты есептеу жүйелерінің қатарына еніп, High-Performance Linpack (HPL) стандарты бойынша жасалған беделді TOP500 жаһандық рейтингінде 86-орынды иеленді.
Суперкомпьютер Президент Қасым-Жомарт Тоқаевтың тапсырмасы бойынша Жасанды интеллект және цифрлық даму министрлігіне қарасты «Ұлттық ақпараттық технологиялар» АҚ (НИТ) базасында жасалған. Платформа 64 HPE Cray серверінен тұратын архитектура негізінде құрылып, Қазақстан мен бүкіл Орталық Азиядағы ең қуатты есептеу жүйесіне айналды.
Alem.Cloud көлемді есептеу қуатын қажет ететін міндеттерді шешуге арналған: мұнай-газ және геологиялық барлау салаларындағы модельдеу, климаттық талдау, жасанды интеллект үлгілерін әзірлеу, үлкен деректерді өңдеу, энергетика, медицина және өнеркәсіп салаларындағы ғылыми-зерттеу жобалары.
Байланыс инфрақұрылымы: шалғай елді мекендерді интернетпен қамту
Цифрландыру үшін байланыс маңызды – әсіресе ауылдық жерлерде. Қазақстанда 6 179 елді мекеннің ішінде 4 906 ауыл 3G немесе 4G технологияларымен қамтылған. Кейбір ауылдарда ADSL және талшықты-оптикалық байланыс желілері қолжетімді (мысалы, 2 654 ауыл талшықты-оптикалық желіде).
Компаниялар мен үкімет 2027 жылға дейін 2 689 аудандық ауылды жоғары жылдамдықты интернетке қосуды жоспарлап отыр. Спутниктік интернет те іске қосылған: Starlink қызметі 1 700-ден астам ауылды қамтиды, ал OneWeb бойынша 328 ауылды қосу жоспарда бар.
Бұл – цифрлы теңдікке қарай маңызды қадам, өйткені интернетке қол жетімділік жоқ болса, цифрлық қызметтер мен ЖИ-мүмкіндіктерді пайдалану шектеледі.
Елде Ұлттық жасанды интеллект платформасы іске қосылды. Ол – ЖИ құралдарына, модельдеріне және деректерге орталықтан қол жеткізуге мүмкіндік беретін бірыңғай экожүйе. Қазіргі уақытта платформада 14 жасанды интеллект прототипі әзірленіп отыр.
Басқарудың болашақ бағыты да айқындалған: Мемлекет басшысы алдағы үш жыл ішінде цифрлық басқару жүйесіне толық көшуді стратегиялық міндет ретінде белгілеген.
Цифрландыру мен жасанды интеллект – Қазақстанның келешек дамуындағы негізгі драйверлердің бірі. Мемлекеттік қызметтер цифрға көшіп, технологиялық инфрақұрылым жасалып, халықтың өмір сүру сапасын жақсартуға бағытталған реформалар басталған. Дегенмен, құқықтық, этикалық және техникалық қиындықтарды шешу маңызды – олар тек технологияны енгізумен шектелмей, қоғам мен басқарудың жаңа парадигмасын талап етеді.
