Қарағандыда шамамен 2500 жыл бұрынғы ертетемір ғасырының артефактілері көрсетілді. Шетауданындағы Талды тарихи-археологиялық паркініңаумағындағы қорғандардың бірін қазу кезіндетаңғажайып олжалар табылды.
Археологиялық экспедициялар киелі жердетарихи-мәдени мұраны сақтау орталығыныңкөмегімен жүргізілуде. Зерттеулерді облыстықмәдениет, архивтер және құжаттама басқармасықаржыландырады.
Биылғы дала маусымы Сарыарқаның ертекөшпелілері туралы ұғымды өзгерте алатынолжалармен ерекшеленді. Қызылжартас қорымымаңындағы қорғандардың бірінен темір қалдықтарымен жұмбақ тақтайларға толы қола қазан табылды. Бұл артефактілердің құпиялары әлі де ашу керек.
– Сыртқы белгілері бойынша қорған кейінгі қоладәуіріне ұқсайды: үлкен тастар шеңбер болыпқаланған, бірақ ортасында жерлеу болған жоқ. Оларды қазған кезде алдымен объектінің шеті пайдаболды. Басында бұл не екенін мүлдем елестетеалмадық. Содан кейін шеңберді толығымен тазарттық. Табылған заттың бірегей екенін түсіндік, – дейдіакадемик Е. А. Бөкетов атындағы Қарағандыуниверситетінің археологиялық экспедициясыныңжетекшісі, Сарыарқа археологиялық институтыныңжетекші ғылыми қызметкері Игорь Кукушкин. – Орталық Қазақстанда осы күнге дейін мұндай ештеңетабылған емес.
Өзінің морфологиялық белгілері бойынша қазанЖетісуда табылған артефактілерге ұқсас.
Талды қазанының салмағы – 25 кг, диаметрі – 41 см, биіктігі – 34 см.
– Ерекше белгілері – үш иінді аяқтары. Әдеттеолар жануарлардың тұяқтарымен немесе аяқтарыменаяқталады. Бұл жағдайда тек бір тұяқ қалған. Қазанқатты ысталған. Бұл онда тамақ дайындағандығынбілдіреді. Бір қызығы, ішінде темір мен қолабұйымдары көп болды. Шамасы, бұл ат әбзелдері.
Айылбастар мен түймелерден басқа, зооморфтыбейнелер – жылқының фигуралары, біз оны тигрогрифон деп атадық. Темірдің қалдықтарыжылқы маскасы деген болжам бар, – деп түсіндірдіИгорь Кукушкин.
Қалпына келтіру-консервациялау жұмыстарынжүргізу үшін Қарағандыға "Қырым аралы" зертханасының негізін қалаушы белгілі маман ҚырымАлтынбеков шақырылды. Қазандықтың індегі заттарсандық рентген көмегімен зерттелді, содан кейін ғанаоларды мұқият алып шыға бастады.
Тарих беттеріне жарық түсіру үшін әлі де көптеген зерттеулер жасалуы тиіс. Радиокөміртекпенмерзімін белгілеу артефактілердің нақты жасынанықтауға көмектеседі. Талдау үлгілері қазандықтағыкүйе және онымен байланысты материалдар болады. Зерттеулер шетелдік зертханаларда жүргізілетінболады.
– Біз Польша, Литва, Ирландия, Румыния, Венгриядағы әріптестерімізбен ынтымақтасамыз: оларда қажетті аппаратура мен мол тәжірибе бар. Еңалдымен, біз датаны анықтаймыз, содан кейін басқамәліметтерді білеміз. Мұның бәрі уақыт алады, – дедіИгорь Кукушкин.
Талды саябағында табылған бұл жалғыз ғанаолжа емес. Басқа обадан пышақтар, қанжарлар, тасжебелердің ұштықтары және басқа да ежелгітұрмыстық заттар табылды.
