Егістіктен мол өнім алу үшін жерді агротехникалық талаптарды сақтай отырып өңдеудің және оны тиімді игерудің шаруаларға пайдасы зор екені белгілі. Топырақ құнарлылығын жоғалтпай сақтау, тұқым шаруашылығын жетілдіру, жаңа сорттарды шығару мен бейімдеу, аудандастыру бағытындағы жұмыстар өңірдің аграрлық саласына серпін беретіні сөзсіз.
Осы тұрғыдан алғанда, Ауыл шаруашылығы министрлігіне қарасты «Ауылшаруашылық дақылдарының сорт сынау жөніндегі мемлекеттік комиссиясы» РММ-ның Жамбыл облыстық филиалы Жуалы кешендік мемлекеттік сорт сынау учаскесі бидайдың жаңа сорттарын жерсіндіру бағытында жұмыс жүргізіп отырған бірегей мекеме. Мекеме меңгерушісі, агроном Бағдат Сатемировтың айтуынша, бүгінде учаске алқаптарында күздік бидай мен арпаның жаңа тұқымдары сыналуда.
– Президент Қасым-Жомарт Тоқаев өз Жолдауында: «Шаруалардың табысы жер жағдайына немесе ауа райына емес, инновацияға байланысты. Заманауи ғылымға сүйенбесе, ауылшаруашылығы тоқырап қана қоймай, мүлдем құрдымға кетуі мүмкін. Агроғылымды дамытып, оны іс жүзінде қолдану үшін нақты шаралар қабылдау қажет. Ұлттық аграрлық ғылыми-білім беру орталығы зерттеу жұмысының барлық сатысын қамтитын агротехнологиялық хабқа айналуы тиіс», – деген болатын. Президент тапсырмасына сай ауданда өнімділікті арттыруға бағытталған зертханалық жұмыстар қолға алынған. Бүгінде жаңа сорттар мекемеге қарасты 200 гектар алқапта сынақтан өтуде. Оның 2 гектары ғылыми-зерттеу жұмыстарына бөлінсе, қалған 198 гектардан алынған арпа-бидай өнімі облыстық филиалға тапсырылады. Күзде дәстүрге сай учаске жеріне күздік бидай себу жұмыстары атқарылады, – дейді ол.
Бұл мекеменің бұған дейін атқарған жұмыстары да аз емес. Бағдат Сатемировтың айтуынша, алдыңғы жылдары мұнда «Бақыт жан», «Несіпхан», «КИЗ-2020» атты күздік бидай сорттарымен қатар Ресейден әкелінген сегіз сорт сыналған. Атап айтқанда, «Краса Дона», «Аксинья», «Шеф», «Этюд», «Жаворонок», «Вольный Дон», «Агат Донской», «Юбилярка» сорттары жергілікті топыраққа бейімделу мүмкіндігіне қарай бағаланған. Егер олар жақсы өнім көрсетсе, облыстық филиалға жіберіліп, ары қарай ғылыми-зерттеу институттарында зерттелгеннен кейін тұқым шаруашылықтарына ұсынылады. Бұдан бөлек, «Томирис-60» сортты бидай да сынақтан өткізілген. Бұл – құрғақшылыққа төзімділігімен ерекшеленетін азықтық дақыл. Жалпы сорт сынау үш-төрт жыл қатарынан жүргізіліп, оң нәтиже берген тұқымдар ғана өндіріске енгізіледі.
– Өткен жылы 40 гектар алқапқа күздік бидайдың 48 сорты, жаздық арпаның 12 сорты егілді. Биылғы сынақ нәтижелері де жаман емес. Атап айтқанда, «Б.Момышұлы», «Аманат», «КВС» (қара бидай), «Таңбалы», «Бизостая-100» сияқты сорттар аудандастыру мақсатында егілді. Негізгі көрсеткіштер – өнімділігі, салмағы, ауа райына бейімделуі, топыраққа жерсінуі мен ауруға төзімділігі. Бұл сорттар үш жыл қатарынан сынақтан өтіп, жақсы нәтижелер көрсетіп отыр. Мемлекеттік реестрге енгізілгеннен кейін шаруаларға ұсыну жоспарлануда. Биыл жалпы 64 сорт сынақтан өтуде, – дейді учаске меңгерушісі.
Жаздық арпаға қатысты да жұмыстар қарқынды. «Бәйшешек – 2020», «Арна» секілді жаңа сорттар бірнеше жыл бойы сыналып, олардың құрғақшылыққа және түрлі ауруларға төзімді екендігі дәлелденген. Сынақтан өткен өнімдер арнайы қапталып, нөмірленіп, Алматыдағы астық зертханасына жіберіледі. Ондағы сарапшылар тұқымның химиялық құрамын тексеріп, нәтижесін қайта жолдайды. Содан кейін облыстық филиалда қаралып, аудандастыру мәселесі шешіледі. Бұл жұмыстар ғалымдардың кешенді зерттеулеріне ұласады.
Жуалыдағы сорт сынау учаскесі аграрлық ғылымды ілгерілетуге өзіндік үлес қосып отыр. Мұнда негізінен масақты дәнді дақылдар сынақтан өткізіліп, кейін өңірлерге таратылып, сапалы әрі мол өнім алуға жағдай жасалады. Мекемеге қажетті техника мен жанар-жағармай шығындары облыстық филиалдан бөлінеді. Шаруашылық балансында «Енисей-1200» комбайны, «МТЗ-12-21» және «МТЗ-82-1» тракторлары, соқа, «СННП-16» дәнсепкіші, топырақ қопсытқыш пен дәрі бүріккіш агрегаттары бар. Жерді өңдеу жұмыстарын бір агроном, екі механизатор және екі жұмысшы жүргізуде.
– Агроном ретіндегі кеңесім: Жуалыдағы шаруалар күздік бидайды негізінен 15 қыркүйек пен 15 қазан аралығында еккені дұрыс. Себебі осы уақытта егілген тұқым дер кезінде тамырлап, көктемде жақсы өсіп шығады. Сөйтіп, масаққа дән байлау процесі де уақытылы жүреді. Сондай-ақ, сүдігерді қазан айының жиырмасынан бастап көтерген тиімді. Биылғы күзде жауын-шашын мол болып, жердің ылғалдылығы жақсы деңгейде. Сондықтан агротехникалық шараларды сақтап, дақылды уақытылы дәрілеп, органикалық және минералды тыңайтқыштарды беру қажет. Масақты дәнді дақылдарды сәуір айында, бас байламай тұрып химиялық өңдеуден өткізу өнімділікті арттырады, – дейді Бағдат Сатемиров.
